KOLZA YAĞI

%15-24 oranında protein ve %40-50 oranında yağ içeren bitkiden elde edilen kolza yağı linoleik ve oleik asit açısından zengin bir kaynaktır. 1 yemek kaşığı yani yaklaşık olarak 14 gram kolza yağı 120 kalori, 1 gram doymamış yağ, 4 gram çoklu doymamış yağ ve 8 gram tekli doymamış yağ asidi içerir.

Kaynama noktası yüksek bir yağ olan kolza yağı, rapiska ya da rapitsa olarak da bilinir. Yaklaşık 1 kilogram kolza bitkisi tohumundan 450 gram yağ elde edilir. Kolza yağının metanol ile tepkimesinden biyodizel yakıt elde edilir. Kolza atık yağ olarak yakıt yapımında kullanılır. Buharlı makinelerde yağlama amaçlı kullanılan kolza yağı 1950’li yıllarda yemeklerde de kullanılmaya başlanmıştır.

Kolza bitkisinin yağ eldesinden kalan posası ise küspe olarak değerlendirilir. Yüksek oranda protein içeren kolza küspesi hayvan beslenmesinde önemli bir yere sahiptir. Kolza bitkisinde bulunan erüsik asit ve glukosinolat bileşenleri toksik özelliklere sahiptir. Ancak kolza bitkisi ıslah edilerek bu maddeler ortadan kaldırılmıştır. Yiyecek olarak insan sağlığını küspe olarak da hayvan sağlığını tehdit ettiğinden dolayı 1979 yılında kolza bitkisinin ekimi yasaklanmıştır.

Islah edilen ve genetiği ile oynanan kolza bitkileri ekilmeye başlanmıştır. Şu anda kolza bitkisi yağı kanola olarak bilinen yağdır. Kolza bitkisini ıslah ederek tüm dünyaya tanıtan ülkenin Kanada olması nedeniyle Kanola yağı, Canadian Oil, Low Acid olarak da bilinir.

 

 

Kolza bitkisi oldukça zehirli olan bir bitkidir. İçeriğinde yer alan bazı maddelerden genetik ıslah çalışmaları ile arındırılarak yenilebilir kanola yağı şekline getirilmiştir. Kolza bitkisinin tohumlarından ekstraksiyon metodu ile elde edilen kolza yağının tüm dünyadaki üretimi yaklaşık 22 milyon tonu bulmaktadır.

Yüksek oranda protein içermesi nedeniyle sağlığa faydaları bulunan yağ çeşidi üzerinde halen araştırmalar yapılmaktadır. İngiltere, Almanya, Fransa, Pakistan, Polonya, Kanada, Hindistan ve Çin kanola yağı üretiminde başı çeken ülkeler arasında yer almaktadır. Doymamış yağ asitleri açısından zengin bir kaynak olan kanola yağı 200 derece sıcaklığa dayanabilir. İlk hasat sırasında tekli doymamış yağ asidi açısından zeytinyağından daha zengin bir kaynak olmasına rağmen, ilk hasat yağının 120 derece sıcaklığa dayanamaması yemeklik olarak kullanılmasını engellemiştir.

Bitkisel yağ kaynağı olarak ülkemize İkinci Dünya Savaşı ile birlikte giren kolza bitkisi, ilk olarak Trakya Bölgesi’nde üretilmeye başlanmıştır. Bu bölgeyi takiben Güney Marmara, Güneydoğu Anadolu, Akdeniz, Çukurova, Ege, İç Anadolu ve Karadeniz’de de yetiştirilir.

Kolza tohumu iki boğumlu baklaya benzer yapıdadır ve kapsül içinde bulunur. Rengi koyu kahverengi ile siyah arasında olan kolza tohumları 3 ile 7 gram arası ağırlığa sahiptir. Kolza tohumu yağı, rengi oldukça açık, kokusuz ve tatsız bir yağdır. Tarımı oldukça kolay olan kolza bitkisinden üretilen kolza yağı diğer yağ çeşitlerine oranla da oldukça ekonomiktir.

Ay çiçeği ya da zeytin ağacı tarımına göre oldukça zahmetsiz bir bitki olan kolza bitkisi her iklime ve her toprağa uyum sağlayabilir. Çok çabuk büyüyebilen ve kolay ürün veren kolza bitkisi kuraklıktan ya da dondan etkilenmez. Üreticinin menfaatlerini koruyucu özelliğinden dolayı çiftçiler tarafından da ekimi yapılmak istenen kolza yağı işlenmesi de kolay bir yağ çeşididir.

 Gıda sanayinde ekmeklerde, margarinlerde, konserve ürünlerde ve işlenmiş hazır gıda üretiminde yaygın olarak kullanılan kolza atık yağ olarak yakıt ve makine yağı üretiminde ve kozmetik sanayinde de kullanılır. Küspesi yüksek oranda protein içerir ve hayvan yemi olarak kullanılır.

Yüksek oranda doymamış yağ içeren kolza yağı, yüksek sıcaklıkta zararlı maddeler açığa çıkardığından dolayı soğuk olarak tüketilmelidir. Kızartma sıcaklığında insan sağlığına zararlı olabileceğinden dolayı salatalar, soslar ve mezelerde tüketilmesi daha yararlıdır. Ancak nötr özelliğe sahip olan kolza yağı gıda sanayinde yüksek ısı gerektiren fırınlama ve kızartma işlemlerinde kullanılmaktadır.

Bunlara ek olarak kolza yağı biyoyakıt, vernik, kayganlaştırıcı, böcek ilaçları, gazete mürekkebi, sentetik lastik, sabun, sanayi yağları, ruj ve mum gibi maddelerin yapımında kullanılır. Avrupa birliği ülkelerinin pek çoğunda kolza ekimi, biyolojik dizel yağı elde etmek için yapılır. Yeni üretilen araba modellerinde kolza yağından elde edilen dizeller rahatlıkla kullanılabilirken eski model arabalarda yağın agresifliği nedeniyle conta ve hortumlarında değişiklik yaptıktan sonra kullanılabilir.